AD-AS
modeli, makroekonomik analizde kullanılan bir araçtır. Bu model, ekonomide
toplam talep ve toplam arz eğrilerinin kesiştiği noktada genel denge durumunu
gösterir. Toplam talep eğrisi, mal ve hizmet piyasası ile finans piyasasının
dengede olduğu durumlarda, enflasyon oranı ve toplam çıktı düzeyi arasındaki
ilişkiyi yansıtır. Toplam arz eğrisi ise, iş gücü piyasasının dengede olduğu
durumlarda, fiyat seviyesi ve toplam çıktı düzeyi arasındaki ilişkiyi yansıtır.
AD-AS modelinde denge, kısa ve uzun dönemde farklı şekillerde
ortaya çıkar. Kısa dönemde, fiyat ve ücretler yapışkandır, yani piyasa koşullarına
hızlı bir şekilde uyum sağlayamazlar. Bu nedenle, kısa dönemde toplam arz
eğrisi pozitif eğimlidir. Bu eğri, beklenen enflasyon, fiyat şokları ve kalıcı
çıktı açığı gibi faktörlerden etkilenir. Kısa dönemde denge, toplam talep ve
toplam arz eğrilerinin kesiştiği noktada gerçekleşir. Bu noktada, toplam çıktı
düzeyi potansiyel çıktı düzeyinden farklı olabilir.
Uzun dönemde ise, fiyat ve ücretler esnektir, yani piyasa
koşullarına uyum sağlayabilirler. Bu nedenle, uzun dönemde toplam arz eğrisi
dikeydir. Bu eğri, potansiyel çıktı düzeyini belirleyen faktörlerden etkilenir.
Bunlar arasında sermaye ve emek miktarı, teknoloji ve doğal kaynakların varlığı
sayılabilir . Potansiyel çıktı, ekonominin sabit bir enflasyon oranında
üretebileceği çıktı düzeyi veya potansiyel gayri safi yurt içi hasıla olarak
tanımlanır. Potansiyel çıktıyı tahmin etmek için mevcut verileri kullanarak
istatistiksel ve ekonometrik yöntemler kullanılır. Potansiyel çıktının artması
için şu faktörler gereklidir :
- Emek arzının artması, örneğin yüksek doğum oranı nedeniyle
- Doğal kaynakların artan kullanılabilirliği
- Sermaye birikiminin veya stokunun artması
- Piyasa verimliliğinin artması
- Likiditenin artması
- Hükümet politikalarının destekleyici olması
Bu yazıda, uzun dönemde toplam arz eğrisinin şeklini ve potansiyel
çıktının belirlenmesinde rol oynayan faktörleri açıkladık. Potansiyel çıktının
önemi, ekonominin performansını değerlendirirken çıktı açığını hesaplamak için
kullanılmasıdır. Çıktı açığı, gerçek ve potansiyel çıktı arasındaki farktır.
Eğer gerçek çıktı potansiyel çıktının altında ise, ekonomide sıkıntı vardır
(çıktı açığı negatiftir) ve enflasyon üzerinde aşağı yönlü baskı yapar. Eğer
gerçek çıktı potansiyel çıktının üzerinde ise, ekonomide aşırı ısınma vardır
(çıktı açığı pozitiftir) ve enflasyon üzerinde yukarı yönlü baskı yapar.